نظام حل و فصل اختلافات بین المللی در حوزه حقوق مالکیت معنوی

در این رساله ، ابتدا حقوق مالکیت معنوی و انواع واقسام این حقوق از جمله کپی رایت ، حقوق همسایه کپی رایت و حقوق مالکیت صنعتی و نیز معاهدات بین المللی موجود در حوزه حقوق مالکیت معنوی بررسی شده است که این معاهدات به سه گروه عمده یعنی معاهدات موجد حمایت از حقوق مالکیت معنوی ، معاهدات سیستم جهانی حمایت و حفاظت و معاهدات طبقه بندی کننده تقسیم می شوند. در بررسی این معاهدات به آن دسته از مقرراتی که به طور ترجیحی برای کمک به کشورهای در حال توسعه طراحی شده اند توجه ویژه ای شده است. ضمن آنکه به طور موجز به بررسی موافقتنامه جنبه های تجاری مالکیت معنوی که یکی از اسناد نهایی مذاکرات گات دور اروگوئه را تشکیل می دهد پرداخته و جنبه های مختلف آن به لحاظ ماهوی و شکلی مورد ارزیابی قرار گرفته است. همچنین به طور مختصر در خصوص مفاد کنوانسیونهای بین المللی موجود در خصوص اجرا و الزام حقوق به رسمیت شناخته شده دراین قبیل معاهدات بحث و بررسی شده است.در قسمتهای بعدی ، ضمن بررسی مفهوم اختلاف بین المللی بخصوص از دیدگاه آرا مراجع بین المللی ، اختلافات بین المللی در حوزه حقوق مالکیت معنوی به دو گروه عمده یعنی اختلافات بین المللی میان اطرافی غیردولتی و اختلافات بین المللی میان دولتها تقسیم شده و روشها و مکانیزمهای مختلفی که برای حل و فصل هر کدام از این اختلافات موجود است مورد بحث و بررسی واقع شده است. این روشهای حل و فصل اختلاف به دو دسته روشهای قضایی و روشهای غیرقضایی طبقه بندی شده و مراکزی که در سطح بین المللی به ارائه این روشها می پردازند معرفی و نحوه فعالیت هر یک مورد تحلیل و ارزیابی قرار گرفته است.عمده ترین و مهمترین مراکز موجود برای حل و فصل اختلافات بین المللی در حوزه حقوق مالکیت معنوی عبارتند از مرکز داوری و میانجیگری سازمان جهانی مالکیت معنوی و از تصویب اسناد مذاکرات دور اورگوئه گات به این طرف رکن حل اختلاف سازمان تجارت جهانی . این دو مرکز که در رساله حاضر به تفصیل مورد بحث و بررسی قرار گرفته اند، از منظر بسیاری از حقوقدانان و صاحبنظران به عنوان دو رقیب به حساب می آیند و این گروه از محققان ، انعقاد موافقتنامه جنبه های تجاری مالکیت معنوی را پایانی برای وایپو و نظام حل اختلاف آن دانسته اند . در این خصوص با بررسی مزایا و نواقص این دو مکانیزم به نسبت یکدیگر و با بیان ویژگیها و خصوصیات هر یک، به تحلیل معادله سازمان تجارت جهانی-سازمان جهانی مالکیت معنوی پرداخته شده است. در نهایت عقیده نگارنده این است که در سالهای پیش رو سازمان جهانی مالکیت معنوی نه تنها در ابعادی چون آموزش و ترویج حقوق مالکیت معنوی بلکه حتی در زمینه حل و فصل اختلافات نیز نقش موثری در عرصه بین المللی ایفا خواهد کرد. چرا که درعمل شرکتها و موسسات فعال در زمینه تولید و تکثیر آثار فکری و علمی ترجیح می دهند برای حل و فصل اختلافات خود از روشهای غیردادگاهی و غیرقضایی استفاده کنند و در میان چارچوبهای متعددی که در جهان کنونی برای حل و فصل غیرقضایی اختلافات در زمینه مالکیت معنوی وجود دارد ، سیستم سازمان جهانی مالکیت معنوی یکی از بهترینها درنوع خود به حساب می آید. لذا ارکان حل اختلاف سازمانهای جهانی تجارت و مالکیت معنوی دردو مسیر جداگانه که با یکدیگر تناقضی نیز دارند ، به فعالیت خود ادامه خواهند داد.